سيماي طبيعي آذربايجان شكل يافته 7 واحد كوهستاني ، دره ها و جلگه هاي ميان آنها مي باشد، كه عبارت از قره داغ، ميشو و مورو،قوشاداغ، سبلان، سهند، بزقوش و تخت سليمان.
شمالي ترين و بزرگترين اين واحدها رشته كوه قره داغ مي باشد، كه از ديوان داغ در منتهي اليه غربي استان آغاز و پس از عبور از شهرستانهاي مرند، شبستر، تبريز، اهر، كليبر و مشكين شهر به دره رودخانه قره سو و دره رود ختم مي شود. دومين رشته كوه ميشو و مورو از منتهي اليه غرب استان در شمال درياچه اروميه آغاز و تا شمالغرب تبريز كشيده مي شود و در اين منطقه توسط تپه هايي كم ارتفاع به رشته كوههاي شمال تبريز يعني عون بن علي كه تا گردنه شبلي ادامه مي يابد، مي پيوندد. رشته كوه بزقوش واحد كوهستاني ديگر استان مي باشد كه به همراه سهند سومين رديف رشته كوههاي شرقي ـ غربي آذربايجان شرقي را به وجود مي آورد. اين رشته كوه از منتهي اليه دامنه هاي شرقي سهند شروع و در سراسر مرز ميان شهرستانهاي سراب و ميانه كشيده شده و در منتهي اليه شرقي خود به طرف جنوب تغيير جهت داده و به كوههاي چهل نور و دره رود سنگور ختم مي شود. سبلان با 4811 متر ارتفاع، منتهي اليه شرقي رشته كوه قوشاداغ و بلندترين نقطه استان و سهند با 3707 متر ارتفاع در جايگاه دوم قرار دارد.كوههاي اربط يا تخت سليمان آخرين عارضه كوهستاني استان به شمار مي آيد، اين رشته كوه كه جنوبي ترين كوههاي آذربايجان شرقي مي باشد، برخلاف ديگر واحدهاي كوهستاني، از دامنه هاي جنوبي سهند آغاز و به طرف جنوب كشيده شده است.
در ميان رشته كوهها و در روند تكامل مورفولوژيك آنها، دشتهاي كوچك و بزرگ متعددي به وجود آمده است كه امروزه بستر فعاليتهاي اقتصادي در استان به شمار مي روند و عموماً بصورت جلگه هاي كوچك و بزرگ آبرفتي پايكوهي به چشم مي خورند كه از مهمترين آنها از نظر وسعت مي توان به دشتهاي زير اشاره نمود:
1 ـ دشت تبريز: اين دشت وسيعترين دشت آذربايجان شرقي محسوب مي شود كه حدود 470 هزار هكتار وسعت داشته و در بين كوههاي ميشو و مورو (در شمال) و دامنه هاي كوههاي سهند (در جنوب) و سواحل درياچه اروميه (در غرب) جاي دارد. اين دشت در ارتفاع تقريبي 1300 متري قرار گرفته و توسط دامنه هاي غربي كوه سهند از دشتهاي عجبشير و مراغه جدا مي شود.
2 ـ دشت مراغه: اين دشت نيز قسمتي از دشت بزرگي است كه در سواحل درياچه اروميه و در داخل آذربايجان غربي كشيده شده است. دشت مراغه در محدوده آذربايجان شرقي توسط دامنه هاي كوههاي سهند و تخت سليمان و سواحل درياچه اروميه و همچنين رودخانه ليلانچاي محصور شده است و با وسعتي در حدود 90 هزار هكتار در ارتفاع متوسط 1300 متري قرار دارد.
3 ـ دشت مرند: دشت مرند در ميان كوههاي ميشو و قره داغ قرار دارد و توسط رشته كوه ميشو از دشت تبريز جدا مي شود. اين دشت با وسعتي معادل 51 هزار هكتار، بطور متوسط 1300 متر ارتفاع دارد.
4 ـ دشت سراب: اين دشت در دو سوي رودخانه آجي چاي و در ميان رشته كوه قوشاداغ و رشته كوه بزقوش قرار دارد. دشت سراب با وسعتي در حدود 50 هزار هكتار، پس از دشت قدم تپه، با ارتفاع متوسط 1650 متر، مرتفع ترين دشت استان به شمار مي آيد.
از دشتهاي ديگر استان كه به لحاظ وسعت داراي اهميت كمتري مي باشند مي توان دشتهاي جلفا، يكانات، بدوستان، ميانه، بستان آباد و قوم تپه را نام برد.
تمامي اراضي يك منطقه اعم از كوهها، تپه ها، دشتها و غيره بنام منابع ارضي آن منطقه شناخته مي شود. موسسه تحقيقات خاك و آب منابع ارضي از نظر شكل ظاهري به 9 تيپ اصلي تقسيم مي كند. هر يك از تيپهاي اصلي نه گانه براساس نوع ماده تشكيل دهنده شكل ظاهري، ارتفاع، پوشش خاكي، پوشش گياهي، استفاده فعلي، فرسايش، شيب، شوري، قليائيت، عمق آب زيرزميني، سيل گيري و ماندابي، ممكن است به چند جزء كوچكتر بنام واحد ارضي تقسيم شوند. هر يك از واحدهاي ارضي براساس اختلاف جزيي كه در خود دارند به چند جزء كوچكتر بنام اجزاء واحد ارضي تقسيم مي شوند. 9 تيپ اصلي ارضي عبارتند از: كوهها، تپه ها، فلاتها و تراسهاي فوقاني، دشتهاي دامنه اي، دشتهاي رودخانه اي، پست، دشتهاي سيلابي، واريزه هاي بادبزني شكل سنگريزه اي، آبرفتهاي بادبزني شكل سنگريزه وار.
بررسي وضعيت اراضي استان برحسب نوع قابليت كاربري نشان مي دهد كه از كل وسعت استان، 6/43 درصد را كوهها،16/27 درصد را تپه ها، 52/13 درصد را فلاتها و تراسهاي فوقاني، 06/3 درصد را دشتهاي دامنه دار، 598/0 درصد را دشتهاي رودخانه اي، 11/4 درصد را اراضي پست و شور، 19/2 درصد را دشتهاي سيلابي، 38/1 درصد را واريزه هاي بادبزني شكل سنگريزه اي، 88/0 درصد را اراضي متفرقه و 11/2 درصد را اراضي نامشخص تشكيل مي دهند.
سيماي منابع خاك
وسعت اراضي مطالعه شده از نظر خاكشناسي، 730 هزار هكتار مي باشد. در مطالعات خاكشناسي اراضي به 6 گروه تقسيم مي شوند. منظور از طبقه بندي اراضي تعيين ارزش اراضي از نظر طبقه بندي اراضي و تعيين ارزش اراضي از نظر كشاورزي و آبياري است. اين ط بقه بندي بر اساس راهنماي اراضي ايران تهيه و در آن عوامل و محدوديتهايي از قبيل قابليت نفوذ، بافت خاك سطحي، مقدار سنگريزه در سطح و عمق خاك، عمق موثر خاك، نفوذپذيري، ميزان شوري و قليائيت، نوع طبقه محدود كننده و همچنين عوارض طبيعي از قبيل شيب و پستي و بلندي و فرسايش و سيلگيري در نظر گرفته شده است. در اين طبقه بندي اراضي به شش كلاس تقسيم مي شود كه اراضي درجه يك تا سه مناسب براي كشاورزي و آبياري و اراضي كلاس چهار در شرايط بخصوص قابل آبياري است. اراضي كلاس پنج در حال حاضر غيرقابل آبياري و اراضي كلاس شش به هيچ وجه قابل آبياري نيست. بر اين اساس، كلاس بندي خاكهاي مطالعه شده به شرح ذيل مي باشد:
ـ درجه يك 44 هزار هكتار (02/6 درصد)
ـ درجه 2 185 هزار هكتار (3/25 درصد)
ـ درجه 3 290 هزار هكتار (7/39 درصد)
ـ درجه 4 110 هزار هكتار (15 درصد)
ـ درجه 5 38 هزار هكتار (2/5 درصد)
ـ درجه 6 63 هزار هكتار (6/8 درصد)
با اين شرايط. تنها 71 درصد از اراضي مطالعه شده مناسب براي كشاورزي مناسب تشخيص داده شده است و از كل اراضي مطالعه شده استان معادل 150 هزار هكتار اراضي شور و قليايي است.
شمالي ترين و بزرگترين اين واحدها رشته كوه قره داغ مي باشد، كه از ديوان داغ در منتهي اليه غربي استان آغاز و پس از عبور از شهرستانهاي مرند، شبستر، تبريز، اهر، كليبر و مشكين شهر به دره رودخانه قره سو و دره رود ختم مي شود. دومين رشته كوه ميشو و مورو از منتهي اليه غرب استان در شمال درياچه اروميه آغاز و تا شمالغرب تبريز كشيده مي شود و در اين منطقه توسط تپه هايي كم ارتفاع به رشته كوههاي شمال تبريز يعني عون بن علي كه تا گردنه شبلي ادامه مي يابد، مي پيوندد. رشته كوه بزقوش واحد كوهستاني ديگر استان مي باشد كه به همراه سهند سومين رديف رشته كوههاي شرقي ـ غربي آذربايجان شرقي را به وجود مي آورد. اين رشته كوه از منتهي اليه دامنه هاي شرقي سهند شروع و در سراسر مرز ميان شهرستانهاي سراب و ميانه كشيده شده و در منتهي اليه شرقي خود به طرف جنوب تغيير جهت داده و به كوههاي چهل نور و دره رود سنگور ختم مي شود. سبلان با 4811 متر ارتفاع، منتهي اليه شرقي رشته كوه قوشاداغ و بلندترين نقطه استان و سهند با 3707 متر ارتفاع در جايگاه دوم قرار دارد.كوههاي اربط يا تخت سليمان آخرين عارضه كوهستاني استان به شمار مي آيد، اين رشته كوه كه جنوبي ترين كوههاي آذربايجان شرقي مي باشد، برخلاف ديگر واحدهاي كوهستاني، از دامنه هاي جنوبي سهند آغاز و به طرف جنوب كشيده شده است.
در ميان رشته كوهها و در روند تكامل مورفولوژيك آنها، دشتهاي كوچك و بزرگ متعددي به وجود آمده است كه امروزه بستر فعاليتهاي اقتصادي در استان به شمار مي روند و عموماً بصورت جلگه هاي كوچك و بزرگ آبرفتي پايكوهي به چشم مي خورند كه از مهمترين آنها از نظر وسعت مي توان به دشتهاي زير اشاره نمود:
1 ـ دشت تبريز: اين دشت وسيعترين دشت آذربايجان شرقي محسوب مي شود كه حدود 470 هزار هكتار وسعت داشته و در بين كوههاي ميشو و مورو (در شمال) و دامنه هاي كوههاي سهند (در جنوب) و سواحل درياچه اروميه (در غرب) جاي دارد. اين دشت در ارتفاع تقريبي 1300 متري قرار گرفته و توسط دامنه هاي غربي كوه سهند از دشتهاي عجبشير و مراغه جدا مي شود.
2 ـ دشت مراغه: اين دشت نيز قسمتي از دشت بزرگي است كه در سواحل درياچه اروميه و در داخل آذربايجان غربي كشيده شده است. دشت مراغه در محدوده آذربايجان شرقي توسط دامنه هاي كوههاي سهند و تخت سليمان و سواحل درياچه اروميه و همچنين رودخانه ليلانچاي محصور شده است و با وسعتي در حدود 90 هزار هكتار در ارتفاع متوسط 1300 متري قرار دارد.
3 ـ دشت مرند: دشت مرند در ميان كوههاي ميشو و قره داغ قرار دارد و توسط رشته كوه ميشو از دشت تبريز جدا مي شود. اين دشت با وسعتي معادل 51 هزار هكتار، بطور متوسط 1300 متر ارتفاع دارد.
4 ـ دشت سراب: اين دشت در دو سوي رودخانه آجي چاي و در ميان رشته كوه قوشاداغ و رشته كوه بزقوش قرار دارد. دشت سراب با وسعتي در حدود 50 هزار هكتار، پس از دشت قدم تپه، با ارتفاع متوسط 1650 متر، مرتفع ترين دشت استان به شمار مي آيد.
از دشتهاي ديگر استان كه به لحاظ وسعت داراي اهميت كمتري مي باشند مي توان دشتهاي جلفا، يكانات، بدوستان، ميانه، بستان آباد و قوم تپه را نام برد.
تمامي اراضي يك منطقه اعم از كوهها، تپه ها، دشتها و غيره بنام منابع ارضي آن منطقه شناخته مي شود. موسسه تحقيقات خاك و آب منابع ارضي از نظر شكل ظاهري به 9 تيپ اصلي تقسيم مي كند. هر يك از تيپهاي اصلي نه گانه براساس نوع ماده تشكيل دهنده شكل ظاهري، ارتفاع، پوشش خاكي، پوشش گياهي، استفاده فعلي، فرسايش، شيب، شوري، قليائيت، عمق آب زيرزميني، سيل گيري و ماندابي، ممكن است به چند جزء كوچكتر بنام واحد ارضي تقسيم شوند. هر يك از واحدهاي ارضي براساس اختلاف جزيي كه در خود دارند به چند جزء كوچكتر بنام اجزاء واحد ارضي تقسيم مي شوند. 9 تيپ اصلي ارضي عبارتند از: كوهها، تپه ها، فلاتها و تراسهاي فوقاني، دشتهاي دامنه اي، دشتهاي رودخانه اي، پست، دشتهاي سيلابي، واريزه هاي بادبزني شكل سنگريزه اي، آبرفتهاي بادبزني شكل سنگريزه وار.
بررسي وضعيت اراضي استان برحسب نوع قابليت كاربري نشان مي دهد كه از كل وسعت استان، 6/43 درصد را كوهها،16/27 درصد را تپه ها، 52/13 درصد را فلاتها و تراسهاي فوقاني، 06/3 درصد را دشتهاي دامنه دار، 598/0 درصد را دشتهاي رودخانه اي، 11/4 درصد را اراضي پست و شور، 19/2 درصد را دشتهاي سيلابي، 38/1 درصد را واريزه هاي بادبزني شكل سنگريزه اي، 88/0 درصد را اراضي متفرقه و 11/2 درصد را اراضي نامشخص تشكيل مي دهند.
سيماي منابع خاك
وسعت اراضي مطالعه شده از نظر خاكشناسي، 730 هزار هكتار مي باشد. در مطالعات خاكشناسي اراضي به 6 گروه تقسيم مي شوند. منظور از طبقه بندي اراضي تعيين ارزش اراضي از نظر طبقه بندي اراضي و تعيين ارزش اراضي از نظر كشاورزي و آبياري است. اين ط بقه بندي بر اساس راهنماي اراضي ايران تهيه و در آن عوامل و محدوديتهايي از قبيل قابليت نفوذ، بافت خاك سطحي، مقدار سنگريزه در سطح و عمق خاك، عمق موثر خاك، نفوذپذيري، ميزان شوري و قليائيت، نوع طبقه محدود كننده و همچنين عوارض طبيعي از قبيل شيب و پستي و بلندي و فرسايش و سيلگيري در نظر گرفته شده است. در اين طبقه بندي اراضي به شش كلاس تقسيم مي شود كه اراضي درجه يك تا سه مناسب براي كشاورزي و آبياري و اراضي كلاس چهار در شرايط بخصوص قابل آبياري است. اراضي كلاس پنج در حال حاضر غيرقابل آبياري و اراضي كلاس شش به هيچ وجه قابل آبياري نيست. بر اين اساس، كلاس بندي خاكهاي مطالعه شده به شرح ذيل مي باشد:
ـ درجه يك 44 هزار هكتار (02/6 درصد)
ـ درجه 2 185 هزار هكتار (3/25 درصد)
ـ درجه 3 290 هزار هكتار (7/39 درصد)
ـ درجه 4 110 هزار هكتار (15 درصد)
ـ درجه 5 38 هزار هكتار (2/5 درصد)
ـ درجه 6 63 هزار هكتار (6/8 درصد)
با اين شرايط. تنها 71 درصد از اراضي مطالعه شده مناسب براي كشاورزي مناسب تشخيص داده شده است و از كل اراضي مطالعه شده استان معادل 150 هزار هكتار اراضي شور و قليايي است.
.jpg)
No comments:
Post a Comment